Nostri consocii (Google-Adsense, Affilinet) crustulis memorialibus utuntur. Concedis, si legere pergis.
41. Lektion des lateinischen Sprachkurses: Zahlwörter, Kalender
vorherige Lektion
Onlinekurs Latein - 41. Lektion
erarbeitet von © E.Gottwein
   
nächste Lektion

[ 1
 1 a-Dekl. | Ind.Prs.Akt. der kons.Konjug.
Die alten Germanen (nach Tac.Germ.)
  |   2
 2 Substantive der o-Dekl. auf -us, -um | Ind.Impf.Akt. der kons.Konjug. | einige Fragewörter
Die germanische Göttin Nerthus (nach Tac.Germ.40)
  |   3
 3 Imperative und Fut. I. der kons.Konjug.
Eintracht ernährt, Zwietracht verzehrt
  |   4
 4 Adjektive der o- und a-Deklination, Possessivpronomen und Ind. des Präsensstamms von esse
Caesar und Ariovist (nach Caes.Gall.1)
  |   5
 5 o-Dekl. auf -er; adjekt. Fragepron. (noster, vester)
Sueben und Ubier (nach Caes.Gall.4,1,2)
  |   6
 6 Ind. des Perfstamms von esse | Einige Komposita von esse
Cincinnatus
  |   7
 7 is, ea, is; qui, quae, quod
Die Schlacht im Teutoburger Wald
  |   8
 8 Indikativ Perf. und. Plsqpf. Akt. der Konson. Konjug. (Stammperfekt)
* Marcus Porcius Cato (nach Nep.Cato)
  |   9
 9 Reduplikationsperfekt und Dehnungsperfekt
Die Gallier in Rom (nach Liv.5,41ff.)
  |   10
 10 u-Dekl.; s-Perf. (Indikativ der Konson. Konjugation)
Germanicus besucht das Schlachtfeld im Teutoburger Wald (nach Tac.ann.1,60ff.)
  |   11
 11 Maskulina der Konsonantischen Deklination
* Tarpeia (nach Liv.1,11)
  |   12
 12 Feminina der Konsonantischen Deklination
Eine tapfere Römerin (nach Liv.2,13)
  |   13
 13 v- und u-Perfekt (Indikativ der Konson. Konjugation); idem, eadem, idem
Die Sibyllinischen Bücher (nach Gell.1,19)
  |   14
 14 Neutra der Kons. Deklination; Stadtnamen
Augustus' Tod und Bestattung (nach Suet.Aug.100)
  |   15
 15 i-Deklination und Gemischte Deklination
* Der Opfertod des Athenerkönigs Kodros (nach Iustin.2,6f.)
  |   16
 16 Infinitiv Präsens und Perfekt der Konsonantischen Konjugation; aci
Die Sorge Karls des Großen für die Gesetzgebung (nach Einhard Vit.Carol.29)
  |   17
 17 Konjunktiv Aktiv; ut und cum mit Konjunktiv
Friedensbedingungen nach der Schlacht bei Zama (nach Liv.30,37)
  |   18
 18 Konjunktiv von esse; posse und prodesse. Irrealis
* Grausamkeit des Dareios
  |   19
 19 Pronomina: hic, iste, ille, ipse
Die Götter der Gallier (nach Caes.Gall.6,17)
  |   20
 20 Passiv des Präsensstamms der Konsonantischen Konjugation; nci
* Ein römischer Leonidas (nach Cato bei Gell.3,7 (= FRH 3 F4,7a )
  |   21
 21 Das PPP als Attribut und Prädikatsnomen, Fragen
Coriolanus vor Rom (nach Liv.2,39f.)
  |   22
 22 PPP als Part.coni. und Abl.abs.
Die Kimbern und Teutonen (nach Liv.epit.67; Flor.3,3)
  |   23
 23 i-Konjugation; impedire, ne
Caesar in Britannien (nach Caes.Gall.5,21)
  |   24
 24 Gemischte Konjugation; Dopp.Akk. des Objekts und des Prädikativums
Eine tapfere Tat (nach Caes.Gall.7,50)
  |   25
 25 Adjektive der i-Deklination
Das goldene Zeitalter (nach Ov.met.1,89-112)
  |   26
 26 e-Deklination, e-Konjugation; timere, ne; iubere + aci
Böse Vorzeichen vor Caesars Tod (nach Suet.Iul.81)
  |   27
 27 a-Konjugation
Beginn der Völkerwanderung (nach Amm.Marc.31,2f.)
  |   28
 28 PPA (Partizip Präsens Aktiv aller Konjugationen); nominaler Abl.abs.
Hannibals Abzug aus Italien (nach Liv.30,19f.)
  |   29
 29 Regelmäßige Steigerung und Steigerung mit Stammwechsel
Grabinschriften | * Hannibals Alpenübergang (nach Liv.21,32-35)
  |   30
 30 Adverbien
Plinius grüßt Valerius Paulinus (nach Plin.epist.5,19)
  |   31
 31 Pronominaladjektive, Indefinitpronomen, verallgemeinerndes Relativpronomen
* Die Druiden (nach Caes.Gall.6,13) | * Der Neidhammel (Mart.9,97)
  |   32
 32 Umschreibendes Futur; non dubito, quin; Reflexivität
Caesar und die furchtsamen Militärtribunen (nach Caes.Gall.1,39f.)
  |   33
 33 Deponentien (aller Konjugationen), Semideponentien
Die Usipeten und Tenkterer überschreiten den Rhein (nach Caes.Gall.4,4)
  |   34
 34 nd-Formen: Gerundium, Gerundivum
Caesars Heer in Bedrängnis (nach Caes.Gall.2,20f.)
  |   35
 35 ferre und Komposita
Kimbern und Teutonen | Die Gallier in Not (Caes.Gall.7,77)
  |   36
 36 ire und Komposita, Supinum
P.Cornelius Scipio Maior vor Gericht (Gell.4,18)
  |   37
 37 velle, nolle, malle; prohibiivus
Todesbereitschaft des alten Seneca (nach Sen. ep.61)
  |   38
 38 fieri, Defectiva, Deponentia
Das Makedonenheer fürchtet um Alexanders Leben (nach Curt.3,5f.)
  |   39
 39 Indirekte Reflexivität, innere Abhängigkeit, Oratio obliqua (I)
Gesandtschaft der Usipeten und Tencterer bei Caesar (Caes.Gall.4,7f.)
  |   40
 40 Besonderheiten der Steigerung und Adverbien
Ehrfurcht der alten Römer vor dem Alter (Gell.2,15) | Ein Brief aus der Verbannung(Cic.fam.14,2)
  |   41
 41 Zahlwörter, Kalender
Volkszahl der Helvetier | Der römische Kalender
  |   42
 42 Pronomina (Correlativa)
Zwei tapfere Centurionen | Der römische Achilleus
  |   43
 43 Ablativ-Funkionen | Salus publica suprema lex esto! (Gell.4,8)
  |   44
 44 Akkusativ-Funkionen | Das Lebensende des Themistokles (Nep.Them.8ff)
  |   45
 45 Akkusativ mit Infinitiv (aci) | Ein Eid ist einzuhalten (Gell.6,18)
  |   46
 46 Dativ-Funktionen | Volkstribun in Rom (cf. Liv.2,33,1-3)
  |   47
 47 Genitiv-Funktionen | Lucius Papirius Cursor (Liv.9,16)
]
[Einleitung]   [Inhalt ]   [Vokabelliste]    [Home]

 


Einstieg

 

Volkszahl der Helvetier

 
Helvetiorum fines in longitudinem milia passuum ducenta quadraginta (CCXL), in latitudinem centum octoginta (CLXXX) patebant.
In castris Helvetiorum tabulae repertae sunt, quibus in tabulis nominatim ratio confecta erat, qui numerus domo exisset eorum, qui arma ferre possent, et item separatim pueri, senes mulieresque.
Omnium summa erat capitum: Helvetiorum milia ducenta sexaginta tria (CCLXIII), Tulingorum milia triginta sex (XXXVI), Latobrigorum quattuordecim (XIV), Rauracorum viginti tria (XXIII), Boiorum triginta duo (XXXII); ex his, qui arma ferre possent, ad milia nonaginta duo (XCII). Summa omnium fuerunt ad milia trecenta duodeseptuaginta (CCCLXVIII).
Eorum, qui domum redierunt, censu habito, ut Caesar imperaverat, repertus est numerus milium centum et decem (CX). (Caes.Gall.1,29)
   

Einstieg - Lösung

 

Volkszahl der Helvetier

 
Das Gebiet der Helvetier erstreckte sich zweihundertvierzig Meilen in der Länge und einhundertachtzig in die Breite.
Im Lager der Helvetier fanden sich Tafeln, auf denen ausdrücklich berechnet war, welche Zahl von denen, die Waffen tragen konnten, aus ihrer Heimat ausgewandert waren, und ebenso im einzelnen Kinder, Alte und Frauen.
Von allen betrug die Kopfzahl: 263'000 Helvetier, 36'000 Tulinger, 14'000 Latobriger, 23'000 Rauraker, 32'000 Boier; die Zahl der Waffenfähigen betrug gegen 92'000. Die Gesamtzahl von allen betrug 368.000.
Wie Caesar befohlen hatte, fand eine Zählung derjenigen statt, die nach Hause zurückkehrten; sie ergab eine Zahl von 110'000. (Caes.Gall.1,29)
   

Grammatik

Tabellarische Übersicht über die Zahlwörter

Numeralia Cardinalia Ordinalia
1 I ūnus, a, um prīmus, a, um
2 II duo, duae, duo secundus, a, um
alter, era, erum
3 III trēs, tria tertius
4 IV quattuor quārtus
5 V quīnque quīntus
6 VI sex sextus
7 VII septem septimus
8 VIII octō octāvus
9 IX novem nōnus
10 X decem decimus
11 XI ūndecim ūndecimus
12 XII duodecim duodecimus
13 XIII trēdecim tertius decimus
14 XIV quattuordecim quārtus decimus
15 XV quīndecim quīntus decimus
16 XVI sēdecim sextus decimus
17 XVII septendecim septimus decimus
18 XVIII duodēvigīntī duodēvīcēsimus
19 XIX ūndēvigīntī ūndēvīcēsimus
20 XX vīgintī vīcēsimus
21 XXI ūnus et vīgintī ūnus et vīcēsimus
vīcēsimus prīmus
22 XXII duo et vīgintī alter et vīcēsimus
vīcēsimus alter
28 XXVIII duodētrīgintā duodētrīcēsimus
29 XXIX ūndētrīgintā ūndētrīcēsimus
30 XXX trīgintā trīcēsimus
40 XL quadrāgintā quadrāgēsimus
50 L quīnquāgintā quīnquāgēsimus
60 LX sexāgintā sexāgēsimus
70 LXX septuāgintā septuāgēsimus
80 LXXX octōgintā octōgēsimus
90 XC nōnāgintā nōnāgēsimus
100 C centum centēsimus
200 CC ducentī, ae, a ducentēsimus
300 CCC trecentī trecentēsimus
400 CD quadringentī quadringentēsimus
500 D quīngentī quīngentēsimus
600 DC sescentī sescentēsimus
700 DCC septingentī septingentēsimus
800 DCCC octingentī octingentēsimus
900 CM nōngentī nōngentēsimus
1000 M mīlle mīllēsimus
2000 MM duo mīlia bis mīllēsimus
3000 MMM tria mīlia ter mīllēsimus
20'000 XX vīgintī mīlia vīciēs mīllēsimus
100'000 C centum mīlia centiēs mīllēsimus
200'000 CC ducenta mīlia ducentiēs mīllēsimus
1'000'000 |X| deciēs centēna mīlia deciēs centiēs mīllēsimus
 
Numeralia Distributiva Adverbialia
1 I singulī, ae, a semel
2 II bīnī, ae, a bis
3 III ternī
trīnī
ter
4 IV quaternī quater
5 V quīnī quīnquiēs
6 VI sēnī sexiēs
7 VII septēnī septiēs
8 VIII octōnī octiēs
9 IX novēnī noviēs
10 X dēnī deciēs
11 XI ūndēnī ūndeciēs
12 XII duodēnī duodeciēs
13 XIII ternī dēnī ter deciēs
14 XIV quaternī dēnī quater deciēs
15 XV quīnī dēnī quīnquiēs deciēs
16 XVI sēnī dēnī sexiēs deciēs
17 XVII septēnī dēnī septiēs deciēs
18 XVIII duodēvīcēnī duodēvīciēs
19 XIX ūndēvīcēnī ūndēvīciēs
20 XX vīcēnī vīciēs
21 XXI singulī et vīcēnī
vīcēnī singulī
semel et vīciēs
vīciēs semel
22 XXII bīnī et vīcēnī
vīcēnī bīnī
bis et vīciēs
vīciēs bis
28 XXVIII duodētrīcēnī duodētrīciēs
29 XXIX ūndētrīcēnī ūndētrīciēs
30 XXX trīcēnī trīciēs
40 XL quadrāgēnī quadrāgiēs
50 L quīnquāgēnī quīnquāgiēs
60 LX sexāgēnī sexāgiēs
70 LXX septuāgēnī septuāgiēs
80 LXXX octōgēnī octōgiēs
90 XC nōnāgēnī nōnāgiēs
100 C centēnī centiēs
200 CC ducēnī ducentiēs
300 CCC trecēnī trecentiēs
400 CD quadringēnī quadringentiēs
500 D quīngēnī quīngentiēs
600 DC sescēnī sescentiēs
700 DCC septingēnī septingentiēs
800 DCCC octingēnī octingentiēs
900 CM nōngēnī nōngentiēs
1000 M singula mīlia mīliēs
2000 MM bīna mīlia bis mīliēs
3000 MMM terna mīlia ter mīliēs
20'000 XX vīcēna mīlia vīciēs mīliēs
100'000 C centēna mīlia centiēs mīliēs
200'000 CC ducēna mīlia ducentiēs mīliēs
1'000'000 |X| deciēs centēna mīlia deciēs centiēs mīliēs
 

Regeln

Übersicht über den Julianischen Kalender

Tag Mārtius, Māius, Iūlius (Quintīlis), October
(31 Tage)
Iānuārius, Augustus (Sextīlis), December
(31 Tage)
Aprīlis, Iūnius, September, November
(30 Tage)
Februārius
(28, bzw 29 Tage)
1. Kalendīs
Mārtiīs, Māiīs, Iūliīs, Octobribus
Kalendīs
Iānuāriīs, Februāriīs, Aprīlibus, Iūniīs, Augustīs, Septembribus, Novembribus, Decembribus
2. a.d.VI.
Nōnās Mārtiās, Māiās, Iūliās, Octobres
a.d.IV.
Nōnās Iānuāriās, Februarias, Aprīlēs, Iūniās, Augustās, Septembrēs, Novembrēs, Decembrēs
3. a.d.V. a.d.III.
4. a.d.IV. prīdiē
5. a.d.III. Nōnīs
Iānuāriīs, Februāriīs, Aprīlibus, Iūniīs, Augustīs, Septembribus, Novembribus, Decembribus
6. prīdiē a.d.VIII.
Īdūs Iānuāriās, Februarias, Aprīlēs, Iūniās, Augustās, Septembrēs, Novembrēs, Decembrēs
7. Nōnīs
Mārtiīs, Māiīs, Iūliīs, Octobribus
a.d.VII.
8. a.d.VIII.
Īdūs Mārtiās, Māiās, Iūliās, Octobres
a.d.VI.
9. a.d.VII. a.d.V.
10. a.d.VI. a.d.IV
11. a.d.V. a.d.III.
12. a.d.IV. prīdiē
13. a.d.III. Īdibus
Iānuāriīs, Februāriīs, Aprīlibus, Iūniīs, Augustīs, Septembribus, Novembribus, Decembribus
14. prīdiē a.d.XIX.
Kalendās Mārtiās, Māiās, Iūliās, Octobres
a.d.XVIII.
Kalendās Mārtiās, Māiās, Iūliās, Octobres
a.d.XVI.
Kalendās Mārtiās, Māiās, Iūliās, Octobres
15. Īdibus
Mārtiīs, Māiīs, Iūliīs, Octobribus
a.d.XVIII.. a.d.XVII. a.d.XV.
16. a.d.XVII.
Kalendās Mārtiās, Māiās, Iūliās, Octobres
a.d.XVII. a.d.XVI. a.d.XIV.
17. a.d.XVI. a.d.XVI. a.d.XV. a.d.XIII.
18. a.d.XV. a.d.XV. a.d.XIV. a.d.XII.
19. a.d.XIV. a.d.XIV. a.d.XIII. a.d.XI.
20. a.d.XIII. a.d.XIII. a.d.XII. a.d.X.
21. a.d.XII. a.d.XII. a.d.XI. a.d.IX.
22. a.d.XI. a.d.XI. a.d.X. a.d.VIII.
23. a.d.X. a.d.X. a.d.IX. a.d.VII.
24. a.d.IX. a.d.IX. a.d.VIII. a.d.VI.
25. a.d.VIII. a.d.VIII. a.d.VII. a.d.V.
26. a.d.VII. a.d.VII. a.d.VI. a.d.IV.
27. a.d.VI. a.d.VI. a.d.V. a.d.III.
28. a.d.V. a.d.V. a.d.IV. prīdiē
29. a.d.IV. a.d.IV. a.d.III.    
30. a.d.III. a.d.III. prīdiē    
31. prīdiē prīdiē        
 
  • Ursprünglich begann das römische Jahr mit dem März. Dies zeigt sich noch an den Monatsnamen, denen Zahlen zugrundeliegen (Quintīlis, Sextīlis, September,...)
  • Zu Ehren Caesars wurde der Quintīlis in Iūlius, zu Ehren des Kaisers Augustus der Sextīlis in Augustus umbenannt.
  • Den Namen der ersten sechs Monaten Iānuārius, Februārius, Mārtius, Aprīlis, Māius, Iūnius liegen die Namen von Göttern und Festen zugrunde.
  • Alle Monatsnamen sind ursprünglich Adjektive zu dem Substantiv mēnsis, mēnsis m (gr. μήν).
  • Jeder Monat hat drei Fixtage, von denen aus die anderen Tage rückwärts gezählt wurden (nicht wie bei uns, vom Monatsanfang aus aufwärts). In den Monaten Mārtius, Māius, Iūlius, October (Merkwort: m-il-m-o) liegen die Nonen und Iden zwei Tage später als in den anderen acht Monaten:
    • Kalendae: der erste Tag des Monats,
    • Nōnae: der 5 bzw. 7. Tag des Monats
    • Īdūs: der 13. bzw. 15. Tag des Monats
    • In den Monaten Mārtius, Māius, Iūlius, October (Merkwort: m-il-m-o) der spätere Termin
  • Der 2. Januar ist also der 6., der 4. Jan. der 4.Tag vor den Nonen des Januars:
    • 2. Jan. : ante diem sextum Nōnās Iānuāriās (a.d.VI. Nōn. Iān.), bzw.
    • 4. Jan. : ante diem quārtum Nōnās Iānuāriās (a.d.IV. Nōn. Iān.)
  • In Schaltjahren wurde der 24. Febr. doppelt gezählt (a.d.bis sextum Kal.Mart.)
 

Lektüre

 

Der römische Kalender

 
Apud Romanos initio Martius primus anni mensis erat, Aprilis alter, Maius tertius, Iunius quartus. Quintili, quinto mensi, postea, quod C. Iulius Caesar hoc mense natus erat, nomen erat Iulius.
Sextilis, sextus mensis, ex imperatore Augusto Augustus nominabatur. Menses proximi olim, ut nomina ipsa docent, erant menses septimus, octavus, nonus, decimus.
Primo mensis diei nomen erat Kalendae, septimo diei mensium Martii, Mai, Iulii, Octobris nomen Nonae, quinto decimo diei eorundem mensium nomen Idus. Ceterorum mensium Nonae erant quinto mensis die, Idus tertio decimo.
Gaius Iulius Caesar anno ante Christum natum quadragesimo sexto decrevit, ut annus trecentos sexaginta quinque dies haberet, quarto autem cuique anno dies trecentesimus sextus adiceretur.
Hoc ordine annorum Romani itemque gentes Christianae usae sunt usque ad aetatem papae Gregorii tertii decimi. Qui anno millesimo quingentesimo octogesimo altero ordinem annorum confusum correxit.
   

Lektüre - Lösung

 

Der römische Kalender

 
Bei den Römern war anfangs der März der erste Monat des Jahres, der April der zweite, der Mai der dritte, der Juni der vierte. Der Quintilis, der fünfte Monat hatte später, weil C. Iulis Caesar in diesem Monat geboren war, den Namen Juli.
Der Sextilis, der sechste Monat, wurde nach dem Kaiser Augustus August genannt. Die nächsten Monate waren einst, wie allein schon ihr Name zeigt, der siebte (September), achte (Oktober), neunte (November) und zehnte (Dezember) Monat.
Der erste Tag des Monats hieß Kalenden, der siebte Tag der Monate März, Mai, Juli, Oktober Nonen, der fünfzehnte Tag derselben Monate Iden. Die Nonen der übrigen Monate waren am fünften Tag des Monats, die Iden am dreizehnten.
Gaius Iulius Caesar verfügte im Jahr 46 v.Chr. dass das Jahr 365 Tage hätte, aber jedem viertem Jahr ein 366. Tag hinzugefügt würde.
Diese Jahresordnung benutzten die Römer und die christlichen Völker bis zur Zeit des Papstes Gregor XIII. Dieser korrigierte im Jahr 1582 die unstimmig gewordene Jahresordnung.
   

Übung

Bilde die Kardinalzahlen

 










Neue Auswahl










Übersetze ins Lateinische

  1. Das Jahr hat dreihundertfünfundsechzig Tage.
  2. Tausendachthundertfünfundvierzig Soldaten wurden von den Feinden gefangen genommen.
  3. Den römischen Knaben wurde im sechzehnten Lebensjahr die Männertoga gegeben.
  4. Die erste Epoche des Römischen Volkes stand fast während zweihundertfünfzig Jahren unter Königen. Das war seine Kindheit. Die zweite Epoche erstreckt sich wiederum über zweihundertfünfzig Jahre, in denen es Italien unterwarf. Diese dürften wir seine Jugend nennen.
  5. Alexander der Große besiegte in seinem dreiundzwanzigsten Lebensjahr den Perserkönig. Später starb er in seinem dreiunddreißigsten Jahr.
  6. Cicero wurde im 40. Lebensjahr Praetor, im 43. Jahr Konsul. Dies war das Jahr 63 v. Chr.
 

Übung - Lösung

Bilde die Ordinalzahlen
 










Neue Auswahl










Übersetze ins Deutsche

 
  1. Annus trecentos sexaginta quinque dies habet.
  2. Mille octingenti quadraginta quinque milites ab hostibus capti sunt.
  3. Pueris Romanis decimo sexto aetatis anno toga virilis dabatur.
  4. Prima aetas populi Romani sub regibus fuit prope per annos ducentos quinquaginta; haec erat eius infantia. Altera aetas iterum ducentis quinquaginta annis patet, quibus Italiam subegit; hanc adulescentiam eius dicamus.
  5. Alexander Magnus vicesimo tertio aetatis anno regem Persarum vicit. Postea tricesimo tertio anno mortuus est.
  6. Cicero quadragesimo aetatis anno praetor, quadragesimo tertio anno consul factus est. Ille annus erat sexagesimus tertius a. Chr. n.
 

Wortkunde



Vokabeln der Lektion

Hinweise SaveToDisk LoadFromDisk SetTags ToggleTags SetTags ShowTags WindowList WindowList Randomize AlphabetizeR AlphabetizeL
Einstellung:
Latein
Deutsch
beides
menu_bar
Jetzige Ansicht: Markierung: Insgesamt markiert:


First Previous Tag then next Next Last
Antwort zeigen vor Weitergehen:
Schreibfeld: Hier kannst Du Deine Antwort eingeben